Duże chińskie firmy technologiczne aktywnie rozszerzają swoją obecność na rynku rosyjskim. Chińskie firmy mogą nie posiadać takiego wsparcia ze strony rządu, jak państwowe banki rozwoju lub giganci energetyczni, ale to nie powstrzymuje ich przed pomyślnym włączeniem Rosji do cyfrowego Pax Sinica.
Patrząc na główne chińskie inwestycje w Rosji, od razu widać, że prawie wszystkie projekty otrzymują wsparcie na najwyższym poziomie i jest to podyktowane strategicznymi powodami. Nic więc dziwnego, że większość z nich koncentruje się na sektorze energetycznym i jest wdrażana przez gigantów państwowych, takich jak korporacje naftowe CNPC i Sinopec czy Fundusz Jedwabnego Szlaku.
Są jednak wyjątki od tej reguły. Wyjątkami są prywatne firmy technologiczne z Chin, które często okazują się znacznie bardziej dynamiczne niż państwowe przedsiębiorstwa otrzymujące dofinansowanie z budżetu centralnego. Chińscy giganci technologiczni, tacy jak Huawei i Alibaba, kierując się wyłącznie zasadami rynkowymi, po cichu włączają Rosję do technologicznego Pax Sinica, a zachodnie sankcje tylko przyspieszają ten proces.
Przez wiele lat współpraca technologiczna Rosji i Chin ograniczała się do kompleksu wojskowo-przemysłowego. Zmiana nastąpiła w momencie dokonania przez Rosję „pivotu wschód” po upadku relacji z Zachodem w związku z kryzysem na Ukrainie. Oba kraje podpisały w 2015 roku porozumienie o współpracy za pośrednictwem Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej i Jedwabnego Szlaku Gospodarczego (Silk Road Economic Belt), a rok później rozpoczęto dwustronny dialog na temat innowacji.
Od tego czasu zaczęło się pojawiać wiele praktycznych projektów, ale większość z nich nadal jest związana ze współpracą międzypaństwową, na przykład pracami nad kompatybilnością systemów nawigacji satelitarnej GLONASS i BeiDou. Moskwa i Pekin zadeklarowały, że rok 2020 i 2021 będą poświęcone współpracy w dziedzinie nauki, technologii i innowacji, ze szczególnym uwzględnieniem biotechnologii, sztucznej inteligencji i robotyki.
Głównymi tematami na oficjalnych spotkaniach międzyrządowych dominują projekty energetyczne i infrastrukturalne. Jednocześnie na rosyjskim rynku działają duże chińskie firmy high-tech, podpisujące kontrakty z lokalnymi firmami i poszerzające swoją obecność. Ich działalność nie znajduje jednak odzwierciedlenia w oficjalnych dokumentach bilateralnych i w znacznie mniejszym stopniu polegają na wsparciu państwa niż państwowe banki rozwoju czy giganci naftowo-gazowi.
Najbardziej rozpoznawalną chińską firmą technologiczną działającą w Rosji jest gigant e-commerce AliExpress, część imperium Alibaba Group, która częściowo zawdzięcza swój sukces wczesnemu pojawieniu się w Rosji w 2010 roku, zanim pojawiło się wielu rodzimych konkurentów poza Moskwą i Petersburg. Kryzys gospodarczy z 2014 roku był silnym impulsem dla chińskiej platformy, a Rosja stała się kluczowym rynkiem dla firmy. Do 2018 roku AliExpress odpowiadał za ponad 70 procent zamówień Rosjan z zagranicznych sklepów internetowych.
Według analiz dokonanych przez Morgan Stanley, AliExpress stanowił jedynie 1 procent rosyjskiego rynku internetowego jako całości w 2018 roku. W ostatniej dekadzie rosyjski handel internetowy stał się dość rozwinięty i podzielony na segmenty, a średni koszt zakupu na AliExpress jest dość niski (1500 rubli, czyli 20 USD) w porównaniu z platformami krajowymi.
Aby wzmocnić swoją pozycję, od października 2019 roku, AliExpress Russia rozpoczęła współpracę jako wspólne przedsiębiorstwo Alibaba Group (z 47,8% udziałem w przedsiębiorstwie) i rosyjskiego operatora telekomunikacyjnego Megafon, należącej rosyjskiej grupy internetowej Mail.ru Group oraz Funduszu Russian Direct Investment. To format unikalny dla Rosji: w innych krajach chiński gigant nie rozdał lokalnym firmom żadnych znaczących pakietów akcji. Tworząc wspólne przedsiębiorstwo, Alibaba zyskał lokalnych sojuszników w niewypowiedzianym impasie z rosyjskimi sprzedawcami internetowymi, którzy lobbowali za podatkiem na AliExpress.
Drugim ważnym chińskim graczem na rosyjskim rynku technologicznym jest Huawei. Firma zawsze była zainteresowana Rosją, ale w ostatnich latach, na tle sankcji i zakazów na produkty Huawei na Zachodzie, zainteresowanie to wzrosło.
Obecnie firma współpracuje z ponad dwudziestoma rosyjskimi uniwersytetami, oferując staże i stypendia dla studentów oraz wspólne ośrodki badawcze i programy edukacyjne. Ta współpraca pomaga Huawei w rekrutacji utalentowanych pracowników.
Pomimo pandemii oraz kryzysu gospodarczego chińskie behemoty nadal zwiększają swoją obecność w Rosji, ku rozczarowaniu krajowych konkurentów. W lipcu 2020 r. Ilya Sachkov, dyrektor generalny rosyjskiej firmy zajmującej się cyberbezpieczeństwem Group-IB, skarżył się premierowi Rosji Michaiłowi Miszustinie, że Huawei i inne zagraniczne firmy działające w Rosji „szkodzą rosyjskiej suwerenności nie tylko w zakresie bezpieczeństwa informacji; całkowicie niszczą również rynek pracy”, oferując rosyjskim specjalistom zarabiającym 250 000 rubli (3 388 dolarów), do sześciu razy więcej niż rosyjskie przedsiębiorstwa.
Huawei zyskał poparcie w Rosji na bardzo wysokim poziomie. Prezydent Vladimir Putin na Międzynarodowym Forum Ekonomicznym w Sankt Petersburgu w 2019 r. Skrytykował sankcje nałożone na firmę chińskiego giganta przez Stany Zjednoczone.
Chińscy giganci technologiczni nie potrzebują więc wsparcia ze strony państwa chińskiego, aby odnieść sukces na rynku rosyjskim. Zamiast tego zawierają sojusze z lokalnymi graczami i pracują nad własnymi relacjami z rządami: Alibaba nie jest jedyną firmą, która założyła wspólne przedsiębiorstwo. W marcu 2020 roku Huawei został strategicznym partnerem platformy chmurowej Sberbank, rezygnując z planów rozwoju własnej marki chmury w Rosji.
Chińskie przedsiębiorstwa zmieniają wizerunek Chin w oczach rosyjskich konsumentów. Jeśli jeszcze dziesięć lat temu chińskie towary kierowane do Rosji były głównie tanimi lekkimi produktami produkcyjnymi, teraz dominuje chińska elektronika, od smartfonów Huawei i sprzętu AGD Haier po inteligentne urządzenia Xiaomi. Zmienia się także stosunek Rosji do chińskich towarów IT: nie są one już postrzegane jako tanie i niskiej jakości.
Dla przeciętnego konsumenta, Huawei postrzegane nie jest przez pryzmat 5G czy innych przełomowych technologii, a jako o niedrogie i dobrej jakości smartfony, które wyprzedziły Siemensa, Nokię, Sony i HTC, konkurując z potężnymi Samsungami i Apple. Chińskie smartfony są liderami rynku w Rosji od 2015 roku i obecnie stanowią blisko 60 procent rynku. Inny chiński gigant technologiczny – Lenovo – dominuje na rosyjskim rynku komputerowym, z 23,5% udziałem w rynku laptopów w pierwszym kwartale 2020 roku.
Chińskie prywatne firmy high-tech stopniowo włączają Rosję do Pax Sinica i – co najważniejsze – przygotowują do tego społeczeństwo. Biorąc pod uwagę, że zachodnie sankcje utrzymają się pod rządami prezydenta Joe Bidena (a nawet mogą zostać zaostrzone), a konfrontacja między Chinami a Stanami Zjednoczonymi sprawia, że bałkanizacja globalnych regulacji technologicznych będzie coraz bardziej prawdopodobna, prywatne chińskie firmy technologiczne będą odgrywać ważną rolę. Rolę w zapewnieniu, że Rosja pozostanie zdecydowanie po chińskiej stronie cyfrowego ogrodzenia.
Tekst ukazał się 11 stycznia 2021 roku na stronie Carnegie Moscow Center pt. How Chinese Tech Companies Are Conquering Russia. Autorami są Anastasia Muravyeva oraz Vasily Lemutov. Link: https://carnegie.ru/commentary/83589
