Trudna sytuacja białoruskiego przywódcy daje Kremlowi szansę na zrealizowanie wieloletnich planów pogłębienia integracji z byłą republiką radziecką. Prezydent Rosji Vladimir Putin poparł oblężonego białoruskiego przywódcę Aleksandra Łukaszenkę w piątek podczas ich spotkania. Państwowa telewizja pokazała przywódców, którzy przyjmują, a obaj szydzili z międzynarodowego potępienia incydentu przed rozmowami w rezydencji pana Putina w nadmorskim kurorcie Soczi.
Rosnąca polityczna i gospodarcza izolacja Łukaszenki od Zachodu zbliża przywódcę niebezpiecznie blisko Rosji i daje Putinowi możliwość realizacji od dawna realizowanych planów pogłębienia integracji między Rosją a byłą republiką sowiecką.
Przywódcy Unii Europejskiej zgodzili się nałożyć nową rundę sankcji na Białoruś i zakazać jej liniom lotniczym wchodzenia do przestrzeni powietrznej i lotnisk bloku w ramach kary za zmuszenie irlandzkiego samolotu pasażerskiego przewożącego dysydenta do lądowania, a następnie aresztowanie go. Zbliżające się sankcje mogą dotyczyć transakcji finansowych i kluczowych gałęzi przemysłu w kraju, takich jak ropa i potaż, filar białoruskiej gospodarki oraz główne źródło podatków i obcej waluty, powiedzieli w tym tygodniu przedstawiciele UE.
W piątek wieczorem w Waszyngtonie Biały Dom zapowiedział ponowne nałożenie sankcji w pełni blokujących na dziewięć białoruskich przedsiębiorstw państwowych, którym wcześniej udzielono ulg przez Departament Skarbu. Stany Zjednoczone współpracują również z sojusznikami nad „opracowaniem listy ukierunkowanych sankcji wobec kluczowych członków reżimu [Aleksandra] Łukaszenki w związku z ciągłym łamaniem praw człowieka i korupcją, fałszowaniem wyborów w 2020 r. I wydarzeniami z 23 maja”. zgodnie z oświadczeniem Białego Domu.
Ponadto Stany Zjednoczone zawieszą umowę o komunikacji lotniczej, co ułatwi liniom lotniczym z obu krajów przelatywanie nad przestrzenią powietrzną drugiej strony. Teraz na przykład linie lotnicze z obu krajów będą potrzebować zgody rządu, zanim to zrobią, według urzędnika USA.
Gambit Łukaszenki z Ryanairem Flight 4978 mógł przynieść mu nagrodę, której szukał, gdy aresztował Romana Protasevicha, dziennikarza, który pomógł transmitować protesty antyrządowe w zeszłym roku. Jednak posunięcie to, ostatnie z serii wykroczeń białoruskiego przywódcy, daje Kremlowi okazję do wykorzystania coraz bardziej wrażliwej pozycji Łukaszenki.
„Każdy kolejny krok w kierunku izolacji Łukaszenki przez Zachód nieuchronnie zwiększa jego zależność od Putina” – powiedział Artem Shraibman, założyciel firmy konsultingowej Sense Analytics z siedzibą w Mińsku.
Przed rozmowami w piątek Łukaszenko powiedział Putinowi, że ma teczkę z dokumentami ukazującymi niebezpieczeństwo, jakie stwarzał lot i dlaczego ją uziemił. Jego rząd powiedział, że lot został uziemiony, ponieważ posiadał informację, że na pokładzie jest bomba. Nie znaleziono jednak żadnej bomby podczas godzinnych poszukiwań samolotu.
Następnie Putin porównał sytuację do uziemienia samolotu byłego prezydenta Boliwii Evo Moralesa w 2013 r., Kiedy istniało podejrzenie, że na pokładzie mógł być Edward Snowden, były informator podwykonawców Agencji Bezpieczeństwa Narodowego. Dodał, że w tamtym czasie nie było potępienia.
Vladimir Putin powiedział, że przeprowadzą szeroką dyskusję na temat powiązań politycznych i gospodarczych.
„Uzgodniliśmy te rozmowy jeszcze przed ostatnim… wybuchem emocji” – powiedział Putin, odnosząc się do krytyki, z jaką Łukaszenka spotkała się na Zachodzie. „Nawet bez tych wydarzeń mamy dużo do omówienia”.
Prezydent Putin podkreślił, że Rosja jest długoletnim partnerem białoruskiej gospodarki.
W ostatnich miesiącach, gdy Łukaszenko stawał się coraz bardziej międzynarodowym pariasem, Putin obiecał większe wsparcie finansowe i militarne dla Białorusi, sygnalizując zamiar Moskwy wzmocnienia jej zaatakowanego młodszego partnera – wsparcia, które ostatecznie mogłoby związać Mińsk mocniej z Rosją.
„Putin prawdopodobnie postrzega to jako sposób na wywarcie nacisku na Łukaszenkę, aby poszedł na dalsze ustępstwa w negocjacjach integracyjnych” – powiedział Eugene Rumer, dyrektor programu Carnegie Rosja i Eurazja.
Putin od lat próbuje namówić Białoruś do przyłączenia się do Rosji jako części większego, zjednoczonego państwa, tak jak w czasach sowieckich. Ale Łukaszenko w dużej mierze to odrzucił, obawiając się ryzykowania suwerenności swojego kraju.
W piątek Łukaszenko stanowczo wykluczył możliwość wchłonięcia jego kraju przez Rosję.
„Świat się zmienił. Nie ma wśród nas dziś idiotów, którzy mogliby zniewolić przyjazne państwo w sposób kolonialny”- powiedział na spotkaniu w Mińsku przedstawicieli rządu Wspólnoty Niepodległych Państw, zanim wyruszył na spotkanie z Putinem. „Dziś nie jest to możliwe. Każda próba przejęcia władzy nad państwem lub zjednoczenia go z jakąś siłą spowoduje straszny odrzut w tym stanie”.
Jednak konsekwencje związane z decyzją białoruskiego przywódcy o uziemieniu samolotu Ryanair mogą utrudnić oparcie się długotrwałym wysiłkom Kremla na rzecz zbliżenia Białorusi, twierdzą analitycy, ponieważ kraj stoi w obliczu finansowego ucisku ze strony Zachodu.
„Rosja traktuje zależność gospodarczą jako narzędzie polityczne, [to oznacza także] zależność polityczną” – powiedział Shraibman.
Łukaszenko, który jest u władzy od 26 lat, od lat skutecznie rozgrywa Moskwę i Zachód, wykorzystując UE jako zabezpieczenie przed Kremlem. Od czasu brutalnego stłumienia protestujących, którzy w zeszłym roku oskarżali go o kradzież wyborów prezydenckich, oraz opozycji politycznej, która im przewodziła, jego możliwości się skurczyły.
Wiele osób postrzega w tym tygodniu zmianę kierunku samolotu Ryanaira jako gwóźdź do trumny więzi między UE a Białorusią i koniec jego flirtu z Zachodem. Jego decyzja o spotkaniu się z Putinem tak niedługo potem jest mocnym stwierdzeniem, do którego obozu wstąpił.
„Był czas, kiedy Zachód miał okazję nawiązać współpracę z Łukaszenką” – powiedział Matthew Rojansky, szef Kennan Institute w Wilson Center w Waszyngtonie. „Teraz jego zależność od Moskwy wydaje się być pełną”.
W zeszłym roku, gdy białoruski przywódca stanął w obliczu demonstracji osób, które twierdziły, że ukradł sierpniowe wybory prezydenckie, Putin zgodził się udzielić Białorusi pożyczki państwowej w wysokości 1,5 miliarda dolarów. Zebrał zespół organów ścigania, który miałby pomóc Łukaszence, gdyby protesty przeciwko niemu wymknęły się spod kontroli i powiedział, że oba kraje będą organizować wspólne wydarzenia wojskowe prawie co miesiąc przez rok.
Putin pogratulował wówczas białoruskiemu przywódcy zwycięstwa w głosowaniu. Później ostrzegł europejskich przywódców przed ingerencją na Białorusi, ponieważ w tym kraju wybuchły protesty żądające ustąpienia Łukaszenki.
Na początku tego roku Rosja i Białoruś zgodziły się na utworzenie w każdym kraju wspólnych ośrodków szkoleniowych dla spadochroniarzy i wojsk obrony powietrznej – poinformowało białoruskie Ministerstwo Obrony.
W tym roku oba kraje odbędą wspólne ćwiczenia wojskowe z tysiącami rosyjskich żołnierzy na Białorusi. Niektórzy analitycy postrzegają te ćwiczenia jako sposób na zwiększenie przez Moskwę wpływu na Białoruś i napinanie rosyjskich sił zbrojnych na wschodniej flance Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego.
„Łukaszenko, mimo wszystkich swoich osobliwości, jest nadal osobą postrzeganą jako wróg kolektywnego Zachodu, wróg NATO i która nie pozwoli sojuszowi zbliżyć się do Rosji kosztem Białorusi” – powiedział Stanisław Byshok, politolog z CIS-Europe Monitoring Organisation, międzynarodowego think tanku w Moskwie.
I to jest jeden z powodów, dla których Kreml nadal wspiera Łukaszenkę, mimo że „stosunek do niego jest daleki od przyjaznego w Rosji” – powiedział Byshok.
Ann M. Simmons oraz Thomas Grove, Isolation Pushes Belarus’s Lukashenko Closer to Russia’s Putin, Wall Street Journal, wsj.com/articles/isolation-pushes-belaruss-lukashenko-closer-to-russias-putin-11622194201, dostęp 29 maja 2021 r.
