XIX wiek to wiek rewizjonizmu i zjednoczeń w Europie oraz rozszerzania wpływów europejskich mocarstw, rywalizacji pomiędzy sobą na nowym obszarze azjatyckim oraz początek dynamicznego rozwoju potęgi Stanów Zjednoczonych. Państwa europejskie wraz ze Stanami Zjednoczonymi zmusiły do otwarcia gospodarek Cesarstwa Chin (29 sierpnia 1842 roku podpisano Traktat nankiński, który zapewnił dostęp do kluczowych portów chińskich) oraz Cesarstwa Japonii (31 marca 1854 roku podpisano Traktat z Kanagawy, Stany Zjednoczone zmuszają Japonię do otwarcia swojej gospodarki).
Ogrom bogactw naturalnych Chin powodował, iż mocarstwa rozpoczęły realizowanie swoich własnych interesów w Chinach i narzucanie im niekorzystnych traktatów uzyskując chińskie terytoria, przywileje handlowe, koncesje, wypłacanie kontrybucji przez szkody wyrządzone mocarstwom w powstaniach Chin przeciwko okupantom.
Poniższy artykuł ma na celu uświadomienie historyczną rozgrywkę mocarstw podczas „rozkrajania chińskiego tortu” oraz kształtowanie się stref wpływów na Półwyspie Koreańskim.
TRAKTATY POMIĘDZY MOCARSTWAMI, A PAŃSTWOWOŚĆ KOREI
Traktaty Nierównoprawne (不平等條約) nie dotyczyły tylko Chin ale również Japonii i Korei. Japonia w odróżnieniu od Chin zaakceptowała wyższość mocarstw i była oczarowana ich technologicznymi osiągnięciami. Rozpoczęła kooperację, intensyfikację więzi z Zachodnimi mocarstwami, aby zapewnić dynamiczną modernizację kraju. Dzięki Brytyjczykom oraz Amerykanom dynamicznie rozwinął się przemysł ciężki oraz lekki, dzięki Niemcom i Francji Japonia stworzyła silną armię (Cesarska Armia powstała w 1867, a w 1869 roku marynarka wojenna zwana Nippon Kaigun).
Cesarstwo Japonii aby utrzymywać dynamikę rozwoju gospodarczego zostało zmuszone do szukania innych dróg dostarczania surowców niż uzależnienie od importu. Zbudowanie potęgi gospodarczej, coraz mocniejsza armia oraz flota skłoniły Tokio do włączenia się w grę mocarstw w Azji okupując bogaty w surowce Półwysep Koreański, który zawsze pozostawał pod protektoratem Chin. Japończycy, poprzez Traktat z Ganghwy z 1876 roku, zmusili Królestwo Joseon (państwo Koreańskie) do otwarcia swojej gospodarki poprzez udostępnianie portów. W następnych latach były podpisywane kolejne traktaty przez Koreę z: Stany Zjednoczone (1882r.), Chiny (1882r.), Japonię (1905r., 1907r.), które zapewniały mocarstwom wielkie przywileje. W 1895 roku (a faktycznie od 1897 roku) Królestwo Joseon zostało zreformowane w niepodległe Cesarstwo Koreańskie. W 1910 roku został podpisany Traktat o połączeniu cesarstw Korei i Japonii. Rządy Japończyków były brutalne aczkolwiek przyczyniły się do rozwoju gospodarczego na półwyspie.
Uzyskanie niepodległości Półwyspu Koreańskiego od Cesarstwa Chińskiego nastąpiło 17 kwietnia 1895 roku kiedy to podpisany został Traktat z Shimonoseki kończący wojnę chińsko-japońską. Traktat zobowiązywał Cesarstwo Chińskie do uznania niepodległości Cesarstwa Koreańskiego i wyrzeczenia się roszczeń do niego, wypłacenie reparacji wojennych w wysokości 7500 ton srebra, przyznanie najwyższych przywilejów handlowych dla Japonii, udostępnienie portów oraz przekazanie terytoriów: półwysep Liaotung (w tym bazę Port Arthur/Lüshun), Archipelagu Peskadorów oraz Tajwanu.
Wielka Brytania posiadająca klauzulę najwyższego uprzywilejowania uzyskiwała takie same przywileje handlowe co Japonia z czego była niezmiernie usatysfakcjonowana. Zadowolenie Wielkiej Brytanii wynikało z prowadzonej polityku w epoce wiktoriańskiej wspaniałej izolacji (Splendid isolation).
Owa polityka polegała na nieingerowaniu w sprawy europejskie, umacnianiu wpływów kolonialnych oraz rozszerzanie strefy wpływów szterlinga. Wielka Brytania zbudowała Pax Britannica na podstawie rewolucji przemysłowej oraz rozwoju globalnej sieci handlowej. Posiadane kolonie przez Zjednoczone Królestwo zapewniało znaczne rezerwy taniej siły roboczej, bogate zasoby naturalne, a przede wszystkim potencjalne rynki zbytu. Brytyjskie kolonie otrzymywały w zamian rewolucję przemysłową. Brytyjski system hegemonii zakładał, iż Brytyjczycy zarządzają światową gospodarką i handlem morskim, surowce na światowych rynkach są wyceniane przez Brytyjczyków, główne fabryki oraz półprodukty są alokowane w Brytyjskich koloniach otrzymując przewagę komparatywną wobec innych państw. W takim systemie Zjednoczone Królestwo, aby chronić swoje globalne interesy prowadziło politykę two power standard, która to gwarantowała bezpieczeństwo i kontrolę głównych szlaków morskich przez Royal Navy utrzymując przewagę floty na zasadzie, iż brytyjska flota musi być większa od połączonej liczby dwóch kolejnych flot innych państw.
REAKCJA MOCARSTW NA UZYSKANE PRZYWILEJE WSCHODZĄCEGO MOCARSTWA
Japońska zachłanność spotkała się z ostrym sprzeciwem Imperium Rosyjskiego ze względu na zagrażanie rosyjskiej strefie wpływów. Rosja razem z Niemcami oraz Francją przeprowadzili ofensywę dyplomatyczną pięć dni po podpisaniu Traktat z Shimonoseki. Japonia w obliczu potęgi militarnej mocarstw europejskich nie włączyła półwyspu Liaotung w swoje terytorium w zamian za dodatkowe 1000 ton srebra. Potwierdzenie tego zobowiązania znalazło się w podpisanej 8 listopada 1895 roku Konwencji Liaotuńskiej.
Następnie mocarstwa europejskie rozpoczęły konsolidację swoich wpływów w Chinach. 3 czerwca 1896 roku Imperium Rosyjskie oraz Cesarstwo Chińskie podpisały sekretny Traktat Li-Łobanow (od nazwisk ministrów spraw zagranicznych). Był to militarny sojusz Imperium Rosyjskiego z Cesarstwem Chińskim. Rosjanie uzyskali pozwolenie na budowę odcinka Kolei Transsyberyjskiej na terenach Mandżurii (Mandżukuo/Manchukuo) pod pretekstem ochrony Chin przed dalszą ekspansją Japończyków, koncesje korzystania z portów oraz możliwość stacjonowania swoich wojsk na terenie Mandżurii.
Rosjanie również zwiększali swoje strefę wpływów na Półwyspie Koreańskim. 14 maja 1896 roku w Seulu podpisano porozumienie pomiędzy przedstawicielem rządu Koreańskiego oraz Rosyjskiego zwanego Memorandum Komura-Weber. Celem memorandum było wyważenie wpływów japońskich na Półwyspie Koreańskim. Dzięki niemu Cesarz Gojong mógł zbiec do rosyjskiej ambasady w Seulu. 9 czerwca 1896 roku podpisali z Japonią Traktat Yamagata-Łobanow, który dzielił wpływy na Półwyspie Koreańskim wzdłuż 38 równoleżnika.
27 marca 1898 roku Imperium Rosyjskie na mocy Porozumienia Pawłowa, Rosjanie wydzierżawili na okres 25 lat od Cesarstwa Chińskiego Półwysep Liaotung oraz zgodę na rozbudowę kolei do Lüshun. Na mocy Drugiego Protokołu Pekińskiego z 1898 roku Wielkiej Brytanii przypadło natomiast wydzierżawienie portu Weihai w prowincji Shandong i Półwyspu Koulun (Jiulong).
25 kwietnia 1898 roku podpisano Protokół Nishi–Rosen, który mówił o powstrzymywaniu się od ingerencji w sprawy Cesarstwa Koreańskiego. Moskwa zobowiązywała się nie utrudniać inwestycji japońskich, a Tokio uznała dzierżawę półwyspu Liaotung (Cesarstwo Japonii uważało ten półwysep za swoją strefę wpływów, jak i południową Mandżurię).
1 listopada 1897 zamordowano dwóch misjonarzy niemieckich w Chinach. Cesarz Wilhelm II wykorzystał ten pretekst do zajęcia części południowego wybrzeża półwyspu Szantuńskiego. Natychmiast zostały wysłane niemieckie oddziały, a półwysep zajęty bez oddania strzału. Chiński rząd w 1898 roku wyraził zgodę na wydzierżawienie Jiaozhou na 99 lat.
Bogactwo Mandżurii (ogromne złoża węgla, żelaza oraz rozległe lasy) stanowiły najważniejszy region dla Rosji w celu realizowania skutecznej dalekowschodniej polityki. Posiadanie Mandżurii odcięłoby Półwysep Koreański od lądu skazując go na rosyjską dominację w regionie. Względnie łatwo byłoby również wejść w interior Chin ze względu na uwarunkowania geograficzne terytorium Chińskiego (zachodnia część Chin jest w znacznej części terenem górzystym, północna jest pustynna, a wschodnia dzięki Mandżurii tworzy pomost otwierający Nizinę Mandżurską). Dzięki wpływom w Mongolii Imperium Rosyjskie otaczało terytorium Chin. Jednocześnie kontrolując Mandżurię Rosja posiadałaby wyjście na Ocean Spokojny poprzez Morze Żółte (skąd można zagrozić Pekinowi flotą).
Pomagając w tłumieniu powstania bokserów w 1900 roku przy pomocy 170-tysięcznej armii, Mandżuria była kontrolowana przez Imperium Rosyjskie. Wywołało to zaniepokojenie u każdego mocarstwa prowadzące interesy na terytorium Cesarstwa Chińskiego. Wycofywanie wojsk rozpoczęło się w 1903 roku w trzech etapach, każdy z nich trwał sześć miesięcy.
WOJNA ROSYJSKO-JAPOŃSKA I JEJ KONSEKWNCJE DLA PÓŁWYSPU KOREAŃSKIEGO
30 stycznia 1902 roku podpisano pierwszy w historii równoprawny sojusz militarny pomiędzy państwem zachodnim (Imperium Brytyjskim) i nie-zachodnim (Cesarstwem Japońskim), który uderzał przede wszystkim w Rosję. Dawało to poczucie bezpieczeństwa i możliwość zaostrzenia polityki Japonii względem Rosji, choć z treści porozumienie wynika, że Wielka Brytania nie jest zobowiązana wypowiedzieć wojnę Rosji.
Na początku 1902 roku Stany Zjednoczone ogłosiły, że Imperium Rosyjskie nie posiada monopolu na prowadzenie interesów w Mandżurii oraz narusza to Politykę Otwartych Drzwi (Open Door Policy – więcej tutaj) prowadzoną przez USA wobec Chin. Owe oświadczenie wynikało ze strachu nad coraz większa obecnością Imperium Rosyjskiego w Azji oraz rosnących wpływów w Chinach, co zagrażało amerykańskiej polityce wobec Chin.
Rosyjskie próby negocjacji zachowania wpływów w Mandżurii w zamian za odstąpienie swoich na Półwyspie Koreańskim były odrzucane przez Japończyków. Japończycy natomiast proponowali uznanie specjalnych interesów Rosji w sprawach inwestycji kolejowych na terenie Mandżurii, domagając się poszanowania zasady otwartych drzwi w Chinach. Za uznanie rosyjskich wpływów w Mandżurii Moskwa musiałaby się zrzec praw do koncesji leśnych w północnej Korei. Japończycy byli gotowi na układ w którym obie strony będą szanować wzajemne interesy w Mandżurii i Korei.
6 lutego 1904 roku Japonia zerwała stosunki dyplomatyczne z Rosją, a 8 lutego 1904 roku zaatakowała Port Artur. W następnych miesiącach, w zdumiewający dla świata sposób, wojska japońskie wyparły Rosjan z Korei i ruszyli na Mandżurię oraz zajęły półwyspu Liaotung. Po pokonaniu płynącej z pomocą okrężną drogą Flotę Bałtycką (Brytyjczycy odmówili udostępnienia Kanału Sueskiego) rozpoczęto negocjacje pokojowe.
W międzyczasie, 27 lipca 1905 roku, Japonia podpisała ze Stanami Zjednoczonymi tajny Traktat Taft–Katsura. porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o tym, że USA uznają Koreę jako strefę wpływów Japonii, a Japonia uznaje, że Filipiny są w strefie wpływów Stanów Zjednoczonych. Frederick Arthur McKenzie w swojej książce „Korea’s Fight for Freedom” napisał, iż Koreańczycy uważali, że Stany Zjednoczone nie wywiązały się ze swoich zobowiązań wobec Korei łamiąc Traktat o przyjaźni i handlu z Incheon (Shufeldt Treaty) z 1882 roku co było zdradą ich suwerenności na rzecz Japonii.
23 sierpnia 1905 roku został zawarty Traktat z Portsmouth kończący wojnę. Imperium Rosyjskie zrzekało się praw do południowej Mandżurii, Port Artur, Dalian oraz południowego Sachalina na rzecz Japonii. Znaczna część terytorium Mandżurii została zdemilitaryzowana, Półwysep Koreański był pod protektoratem Cesarstwa Japonii (dzięki temu w 1910 roku Japonia wcieliła Półwysep w swój skład).
Od tego momentu Japonia zyskała prestiż i poważanie na arenie międzynarodowej jako liczącej się siły gospodarczej i militarnej.
Widząc ekspansję Japonii w Chinach, wzrost potęgi militarnej Japonii oraz chcąc powstrzymać masową emigrację Japończyków do USA, Stany Zjednoczone pragnęły zabezpieczyć swoje wpływy na Pacyfiku. Wykorzystując rozszerzenie Doktryny Monroe czyli Doktrynę grubej pałki (Big Stick ideology), dzięki której legitymizowały interwencje zbrojne na półkuli zachodniej, wywarły presję na Japonii wysyłając swoją flotę aby uzyskać równowagę sił na Pacyfiku podpisując 30 listopada 1908 roku Porozumienie Root–Takahira (Root–Takahira Agreement).
Oba państwa uznawały swoje gospodarcze interesy, oba kraje postanowiły współpracować nad ochroną morskich szlaków handlowych, żaden z krajów nie będzie chciał dominować nad Pacyfikiem. Japonia także miała uznać aneksję Hawajów oraz Filipin jako amerykańskiej kolonii wynikającej z wojny filipińsko-amerykańskiej oraz przyjętej w 1902 roku przez Senat USA Ustawy organicznej (Philippine Organic Act). W zamian Stany Zjednoczone uznają „zdobycze” wojny rosyjsko-japońskiej w Chinach. Ponadto amerykanie wymusili na Japonii swobodę prowadzenia polityki otwartych drzwi w Mandżurii.
Półwysep Koreański jest „autostradą” podbojów i z tego powodu zawsze odgrywa kluczową rolę jako bufor w strategii mocarstw. Z tego powodu obecne zjednoczenie Korei nie jest w interesie ani Rosji, ani Chin (wykorzystują Koreę Północną jako bufor przed wpływami Stanów Zjednoczonych), ani nie leży w interesie Japonii (pojawiłoby się nowe regionalne mocarstwo). Zjednoczenie Korei leży natomiast w interesie Stanów Zjednoczonych, które mogłoby w znaczący sposób oddziaływać na kraje azjatyckie.
Historyczny ambasador
Wspieraj blog na:
