Koniec XVIII wieku to rozbiory Rzeczpospolitej Polskiej. Europa w wiek XIX wkroczyła wojenną drogą. Napoleon Bonaparte pragną odtworzyć Cesarstwo Rzymskie pod berłem króla Francuzów, izolując i niszcząc Wielką Brytanię. Carska Rosja była we wojnie ze Szwedami. Po zakończeniu przez Rosjan wszystkich wojen w Europie nastał Kongres Wiedeński, który zakończył się po prawie rocznych pertraktacjach 9 czerwca 1815 roku. Przerysowania granic, restauracja władzy w państwach oraz powstaniem „Świętego przymierza”, czyli sojuszu pomiędzy Rosją, Prusami oraz Austrią, które miało zagwarantować pokój w Europie. Państwa europejskie w tak postawionej sprawie w Europie musiały szukać innych zdobyczy terytorialnych i handlowych, by zapewnić sobie większe wpływy i zyski. Nastała era kolonializmu azjatyckiego.
Handel pomiędzy europejskimi mocarstwami, a Chinami rozwijał się od drugiej połowy XVIII wieku. Z Cesarstwa Chin, importowały przede wszystkim herbatę, jedwab oraz porcelanę. Cesarstwo Chińskie było krajem samowystarczalnym, które nie były przychylne rozwojowi handlu z europejskimi potęgami. Towary chińskie zyskiwały coraz większą popularność w Europie.
Cesarstwo Chińskie do XVII wieku było najpotężniejszym państwem na świecie. Sama chińska gospodarka rozwijała się prężnie w XVII wieku. Problemem zaczynało być bardzo dynamiczny przyrost demograficzny, większy niż produkcja żywności. W XVII wieku, Chiny liczyły 100 mln osób, pod koniec XVIII wieku aż 300 mln osób, a w połowie XIX prawie 400 mln. Sama administracja zaczynała być przesiąknięta ogromną korupcją i niewydolnością wojska. Jednym z większych problemów zaczynało być coraz większy przyrost palaczy opium. W Chinach było używane od VII wieku jako lekarstwo, jednak od połowy XVII wieku zaczynano mieszać ją z tytoniem.
Cesarstwo Chińskie prowadziło politykę izolacjonizmu na arenie międzynarodowej. Dekretem z 1757 roku sprowadzili wymianę handlową z europejskimi mocarstwami jedynie do miejsca Kanton. Wyjątkiem była Imperium Rosyjskie, z którym rozwijano swobodnie handel drogą lądową. Pomimo wysokich ceł oraz ogromnych łapówek dla Chińskich urzędników, państwa europejskie były ogromnie zainteresowane rozwojem handlu Chinach. Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska zbijała fortunę na handlu z Chińczykami. Minusem dla Europejczyków był taki, że wymiana z Cesarstwem Chińskim za ich towary miała być w formie srebra. Chińczycy podatki również zbierali w srebrze. Koniec XVII wieku był sukcesem ekonomicznym najpotężniejszego pod tym względem państwa na świecie. Chiny wykazywały corocznie dodatni bilans handlowy, jednak tak jak wspominałem, wewnątrzustrojowe mechanizmy państwowe zaczynały podupadać.
Między 1796 rokiem, a 1805 rokiem trwało powstanie Białego Lotosu. Na jego stłumienie w tym okresie wydano około 120 mln lingów srebra (1 ling = 37 gram srebra) powodując poważne ubytki w skarbcu. Rebelia jednak nie była duża. Wykazała ona jedynie słabość panującej dynastii Qing, ze względu na wspomnianą korupcję, niewydajność w działaniach wojskowych oraz przyczyniła się walnie do zapoczątkowania kryzysu ekonomicznego. Ukazała wszystkie wady w Chińskiej dynastii oraz modelu gospodarczego niemogącego dostosować aspektów gospodarczych i ekonomicznych do zwiększającej się w galopującym tempie demografii.
BRYTYJSKA EKSPANSJA W CHINACH
Brytyjczycy nie godzili się na narzucane warunki Chińskiej dynastii, która dążyła do pełnej władzy na terytorium azjatyckim. Chińska ekspansja trwała do XVIII wieku, kiedy to właśnie przybyła cywilizacja zachodnia. Zjednoczone Królestwo długo myślało nad tym, co mogą Chińczycy uznać za towar, który mogą zaakceptować za formę płatności. Okazał się nim narkotyk – opium. Kolonizacja Indii przez Zjednoczone Królestwo spowodowało, że Brytyjczycy mieli monopol na handel tym towarem. Nie tylko starczało z na zaspokojenie całych Indii, ale również na eksport. Władze Chińskie nie zaakceptowały takiej formy płatności, aczkolwiek handlarze tak.
Stały odpływ srebra spowodował nie tylko osłabienie gospodarki Cesarstwa, ale i zubożenie chłopstwa oraz uzależnienie się tej klasy społecznej od opium. W 1839 roku chińskie władze wydały decyzję o całkowitym zakazie handlu opium. Chińska administracja zarekwirowała nielegalne dostawy opium w Kantonie i zniszczyli je, wrzucając wszystkie beczki zmieszanego opium z wapnem i solą do morza.
Ze względu na dekret o zakazie handlu opium, władze brytyjskie wypowiedziały wojnę Cesarstwu i trwała ona do 1941 roku. W historii zapisała się jako I wojna opiumowa. Wygrali ją Brytyjczycy, którzy przewyższali liczniejsze wojska Cesarskie wyszkoleniem, taktyką i technologią. 29 sierpnia 1842 roku podpisano Traktat nankiński, który kończył wojnę oraz dawał przywileje Brytyjczykom. Dostępne dla nich były dodatkowo pięć portów, Zjednoczone Królestwo dostało prawa eksterytorialne (mogli prowadzić brytyjską jurysdykcję, a także prawo do reprezentacji Zjednoczonego Królestwa w Chinach) oraz Hongkong został oddany Brytyjczykom, a Szanghaj otwarty na handel zagraniczny. Chińczycy również zostali zobowiązani do pokrycia odszkodowań za skonfiskowane opium i za koszty prowadzenia wojny. Również inne mocarstwa (Rosja, Francja, USA) handlujące z Chinami wymusiły na nich liczne ustępstwa, w tym ustanowienie portów traktatowych, gdzie Chiny miały prawo tylko do 5-procentowego cła wwozowego, zaś resztę zysków mieli cudzoziemcy. Francuzi dodatkowo uzyskali na szerzenie misji Kościoła katolickiego.
Po tej wojnie w Chinach wybuchł wewnętrzny kryzys na tle przede wszystkim społecznym. Zawierając umowy handlowe z innymi mocarstwami, władze chińskie spodziewały się osłabienia wpływów brytyjskich i rywalizacji pomiędzy mocarstwami. Chiny jednak nie zamierzały liberalizować swojej polityki gospodarczej. Do drugiej wojny opiumowej 2/3 handlu chińskiego stanowiła wymiana z Brytyjczykami, następnie Stanom Zjednoczonym, Rosji i Francuzom.
Po przegranej pierwszej wojnie opiumowej, przywileje nadane mocarstwom zrujnowało gospodarkę chińską. Import tkanin bawełnianych i wełnianych ze Zjednoczonego Królestwa wzrósł czterokrotnie, powodując masowe zamknięcia drobnych zakładów z tej ogromnej branży na rynku wewnętrznym Chin. Doprowadziło to do dużego deficytu zagranicznego. Wzrosło również znaczenie pieniądza miedzianego, którym posługiwano się w obrocie wewnętrznym w stosunku do odpływu srebra. W konsekwencji nastąpił wzrost podatków (podatki płacono w srebrze, a jego było coraz mniej), a te działanie doprowadziło do gwałtownego zubożenia chłopstwa, które nie tolerowało kolejnych postanowień rządu. Następstwem zaistniałej sytuacji były liczne powstania oraz bunty chłopstwa, zwłaszcza w prowincjach południowych, które ucierpiały wskutek ekspansji Brytyjczyków.
NIEZADOWOLENIE SPOŁECZEŃSTWA CHIŃSKIEGO I WPŁYWY MOCARSTW
Pierwszym powstaniem, w które zaangażowało się ponad 20 mln ludzi było Powstanie Tajpanów (1851-1864). Początkiem całego powstania był twórca ich ideologii (połączenia chrześcijaństwa i konfucjanizmu) oraz sekty, Stowarzyszenia Wielbicieli Boga – Hong Siu-ciüan, głosząc hasła antyfeudalne. Kierowali się surowymi zasadami moralnymi, równym podziałem ziemi, wspólną własnością majątkową, równość kobiet i mężczyzn oraz klas. Wybuch powstania datuje się zdobyciem miasta Jungan w 1851 roku. Powstanie szybko rozszerzało się po kraju, przede wszystkim w rejonach środkowych i południowych Chin, na których stworzono Niebieskie Królestwo Wielkiego Pokoju ze stolicą w Nankinie. W 1853 roku, po ustanowieniu Niebieskiego Królestwa wprowadzono wspomniane reformy, a także zabroniono opium, hazardu, tytoniu, alkoholu oraz niewolnictwa. Były to rządy scentralizowane i brutalne. Celem powstańców było obalenie mandżurskiej dynastii Qing.
W 1853 roku wybuchło powstanie w Nian i trwało do 1868 roku, muzułmańskie powstanie w południowo zachodnich Chinach (1855-1873) oraz północno-zachodnich Chinach (1862-1877).
W 1856 roku rozpoczęło się kontrnatarcie chińskie. W tym samym roku rozpoczęła się II wojna opiumowa. Stany Zjednoczone, Zjednoczone Królestwo oraz Francja wykorzystały okazję i zażądały pełnej liberalizacji handlu na terenie Chin, w tym brytyjskim opium. Żądania mocarstw został kategorycznie odrzucone. Było to pretekstem dla mocarstw, by rozpocząć kolejną wojnę. Trwała ona do 1860 roku. 24 października w Pekinie zawarto Konwencję Pekińską. Powiększyło się ilość portów otwarty na handel o kolejne 12, w tym ważny port Tianjin. Kupcy Brytyjscy i Francuscy oraz Rosyjscy i Amerykańscy, uzyskali przywileje w handlu z Chinami.
Imperium Rosyjskie, które nie brało udziału w II wojnie opiumowej, uzyskało sporne terytoria położone na lewym brzegu Amuru. Wielka Brytania uzyskała południową część półwyspu Kowloon, a Chiny zobowiązały się do zapłacenia wysokich reparacji wojennych. Pekin był do tej pory zamknięty dla cudzoziemców. Otwarto w stolicy ambasady zwycięskich państw. Misjonarze chrześcijańscy uzyskali też prawo do szerzenia religii i posiadania własności. W latach ’60 i ’70 XIX wieku, mocarstwa były bardzo zainteresowane budową kolei, by móc eksploatować bogactwa mineralne oraz na budowę fabryk z ich kapitałem.
Po zakończeniu II wojny opiumowej, mocarstwa zachodnie nie mogły prowadzić handlu na całym obszarze chińskim, ze względu na Królestwo Niebieskie. Mocarstwa pomogły Cesarstwu Qing zwalczenie ruchu rewolucyjnego. W 1864 roku, chińskie terytoria zostały oddane pod władzę dynastii Qing. Mandżurska dynastia zrozumiała, że niezbędne są reformy na wzór zachodni. Kluczowym zadaniem było stworzenie solidnej podstawy administracyjnej oraz odbudowanie zniszczonej wojnami i powstaniami gospodarki. Za cel obrano również ustabilizowanie wydatków, rozwoju transportu oraz optymalizacja dochodów państwa. Reformy wojskowe przeprowadzono dzięki wynajmowanym generałom francuskim i amerykańskim, jak i cała infrastruktura wojskowa. Rozpoczęły się przesiedlenia chłopów na wyludnione tereny i optymalizacja podatkowa, by zapobiec wyzyskowi dzierżawców. Nowy system edukacyjny miał stworzyć nową elitę rządzącą. Stworzono sieci telefoniczne oraz kolejowe. Rozbudowano flotę. Za głównego reformatora uważa się Zeng Guofana. Reformy jednak nie były do końca skuteczne, w przeciwieństwie do Japonii, która stawała się nowoczesnym mocarstwem regionalnym.
Historyczny ambasador
Wspieraj blog na:
Historia azjatyckich potęg: Japonia wobec podziału Chińskiego tortu
