Promowanie Ideologii Rozwoju przez Salvadora Allende, stawał w sprzeczności z interesem amerykańskich korporacji działającymi w Chile. Otoczka gospodarcza stworzona przez nowego prezydenta miała na celu wzmocnić gospodarkę chilijską, wypierając i nacjonalizując zagraniczne koncerny działające na terenie tego kraju. Dlaczego obrano taki kurs w Chile? Ponieważ, tak jak wspominałem w poprzednim artykule nastąpiła blokada inwestycji, kredytów oraz handlu przez Stany Zjednoczone oraz wywieranie przez nich wpływu by odizolować Chile. W poprzednim artykule mówiłem o „Chicago Boys” oraz Universidad Católica de Chile, która stała się jedną z najbardziej prestiżowych uczelni wyższych w Ameryce Łacińskiej. Oferowała po prostu inny punkt spojrzenia na gospodarki światowe, a przede wszystkim ogromne stypendia oraz możliwość wyjazdu do Stanów Zjednoczonych. Dla młodych osób była to bardzo atrakcyjna oferta. Stany Zjednoczone działały w Chile pod przykrywką szerzenia demokracji i powstrzymywania komunistycznego ekspansjonizmu. Warto wspomnieć, że demokracja w Chile rozwijała się od 1932 roku, a wojsko nie dążyło do objęcia władzy politycznej.
Po latach CIA stwierdziło, że Universidad Católica de Chile była głównym ośrodkiem tworzenia „klimatu sprzyjającemu zamachowi stanu”. Wielu studentów, będących pod wpływem wolnorynkowych idei oraz chęci „pomocy” państwu wkraczała do faszystowskiej partii „Patria y Libertad” (Ojczyzna i Wolność). Od 1970 roku, agencja wydała około 10 mln dolarów na zasiewanie politycznego i gospodarczego chaosu w Chile. Nowo wybrany szef rezydentury CIA w Chile, Ray Warren, stworzył siatkę szpiegowską złożonych z zawodowych żołnierzy i specjalistów od sabotażu czynnego. W tym momencie Allende, bojąc się obalenia jego osoby, stworzył tzw. Grupo de Amigos, była to tajna armia prezydenta. Poparł ją również Fidel Castro. Inicjatywa ta nie spodobała się armii chilijskiej.
Salvador Allende wygrał wybory powszechne 4 września 1970 roku z minimalną przewagą nad dwoma innymi kandydatami. Allende uzyskał 36,2% głosów, były prezydent Chile Jorge Alessandri z partii Konserwatywno-Liberalnej – 34,9%, a Radomiro Tomic lider Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej – 27,8%. Konstytucyjnie, by zostać prezydentem trzeba było przekroczyć próg 50%. Decyzja wyboru prezydenta należała w gestii parlamentu, który w takich przypadkach wybierał na prezydenta zwycięzcę wyborów powszechnych. 4 Listopada 1970 roku, prezydentem Chile został Salvador Allende.
Rok po objęciu fotela prezydenckiego przez Allende, najwięksi chilijscy przedstawiciele biznesu zorganizowali spotkanie ze „swoimi sponsorami” reform z USA. Na spotkaniu ustalono, że obecny kurs obrany przez prezydenta Chile jest nie do pogodzenia z ideą wolności i wolnorynkowej przedsiębiorczości. Według nich jedyną formą zmienienia władzy oraz jej kierunku było obalenie rządu. Biznesmeni utworzyli „strukturę wojenną”.
Spotkaniu przewodził Orlando Sáez, prezes Stowarzyszenia Producentów. To on był odpowiedzialny za wyznaczenie zadania zwerbowanym ekonomistom z Chicago. Tym zadaniem było przygotowanie neoliberalnych reform. Około 80% tego zadania było finansowane przez CIA. Konsekwencją ich pracy było powstanie ponad 500 stronnicowej książki zawierającej szczegółowy program gospodarczy przygotowanej dla nowej władzy w myśl friedmanowskiej „świętej trójcy”, czyli prywatyzacji, deregulacji i cięć wydatków socjalnych. Książka nazywa się „The Brick”, czyli cegła.
PINOCHET – ZAMACH STANU
Świat biznesu widział tylko jedno wyjście, by obalić władzę. Wojskowy zamach stanu. Kontaktowanie się z generałami, przekazywanie im wizji rozwoju państwa oraz łapówki poskutkowały. Najcenniejszym „nabytkiem” był Augusto Pinochet, któremu wierne było wojsko. Już w 1970 roku Nixon polecił dyrektorowi CIA, Richardowi Helmsowi, zorganizować przewrót wojskowy w Chile w tajemnicy przed sekretarzem stanu i sekretarzem obrony USA.
Generałowie byli gotowi wesprzeć intelektualistów. Nastąpiły trzy friedmanowskie szoki:
- Zamach stanu
- Friedmanowska terapia szokowa – Radyklane reformy gospodarcze
- Terroryzm władzy wobec obywateli
Pinochetowi zależało, by przewrót był jak najbardziej dramatyczny, krwawy i siał strach wobec społeczeństwa. Co jest paradoksalne Pinochet wraz ze swoimi zwolennikami o wydarzeniach z 11 września 1973 roku nie mówili jako o przewrocie tylko jako o wojnie. Wojnie gdzie tylko jedna strona używała broni. Na ulice wyszły wojska podległe Pinochetowi wraz z czołgami. Ostrzeliwano wszelkie rządowe budynki, a przede wszystkim pałacu prezydenckiego, gdzie znajdował się Allende. Ciało Allende znaleziono z odstrzeloną głową. Wojskowa junta zawiesiła wszelkie działania parlamentowi oraz odwoływania się do konstytucji.
Z raportów CIA odtajnionych na początku XXI wieku, w ciągu kilku dni od 11.09.1973 roku około 13 500 osób zostało aresztowanych i wywiezionych do więzień. Tysiące osób zostało zabranych na dwa stadiony piłkarskie w Santiago: Stadion Chile i Stadion Narodowy. Torturowano te osoby, a nawet poddawano eksperymentom.
Udany zamach stanu w Chile był pierwszym zwycięstwem odniesionym przez szkołę chicagowską w walce przeciwko keynesizmowi. Utracone tereny po Wielkim Kryzysie z 1929 roku miały być odzyskiwane. Taki rozwój wydarzeń stanowił, iż „reformatorzy” mieli stworzyli sobie tabule razie i nie mieli żadnych ograniczeń.
PINOCHETOWSKA GOSPODARKA
Pinochet jako „główny” planista i ojciec „sukcesu” nazwał siebie Naczelnym Dowódcą Narodu (Capitán General) oraz Prezydentem Chile. Na każdym kroku podkreślał swoje stanowisko. Przy każdej okazji pokazywał siebie w przepychu godnym Carów. Z pewnością nadawał się na dyktatora, lecz nie miał kompletnie pojęcia o ekonomii.
Sabotażowa kampania zainicjowana przez koncern ITT chilijskiej gospodarki przyniosła spodziewane efekty, by mieć argumenty na zamach stanu, lecz nie junta nie mogła ich załagodzić, a gospodarka wpadła w poważny kryzys.
Z marszu najwybitniejsi absolwenci „Projektu Chile” zostali mianowani na doradców ekonomicznych Naczelnego Wodza Narodu. Szefem wprowadzania „The Brick” był Sergio de Castro. Pierwsze półtora roku sprawowania władzy przez Pinocheta, reformy były dokładnie wprowadzane zgodnie z receptami wypracowanymi przy tworzeniu „The Brick”. Większość przedsiębiorstw państwowych, w tym banki, zostały za bezcen sprywatyzowane, gospodarka została natychmiastowo otwarta na import wszelkich towarów, bariery handlowe zniesione, a wydatki rządowe (oprócz przeznaczonych na wojsko) zmniejszone. Drastyczne w skutkach było uwolnienie cen podstawowych dóbr. Za Allende na podstawowe dobra takie jak chleb i woda w skali miesiąca przeciętnie przeznaczano około 20% dochodów, po zamachu stanu około 75%.
W 1974 roku, czyli rok po obaleniu Salvadora Allende inflacja w Chile była najwyższa na świecie! Wynosiła 375% i był to „wynik” prawie dwukrotnie wyższy niż za czasów obalonego prezydenta promującego Ideologię Rozwoju. Ze względu na zalewanie chilijskiego rynku importowanymi tanimi produktami, chilijscy producenci nie mogli na dłuższą metę konkurować cenowo z nimi, ponieważ produkowaliby poniżej kosztów produkcji. Zaczęły się masowe zwolnienia. Setki tysięcy obywateli Chile głodowało.
Głównymi beneficjentami reform wolnorynkowych w Chile stały się zachodnie koncerny (przede wszystkim amerykańskie) oraz bardzo wąskie grono finansistów zwanych Piranhas. Finansiści dorobili się fortun na spekulacjach kursowych, korzystając z poufnych danych dotyczących zmian koniunktury oraz kupując akcje w prywatyzowanych przedsiębiorstwach. Przeciętni przedsiębiorcy początkowo popierający reformy nagle nie mogli sprostać brutalnej rzeczywistości w tak radykalnym kapitalizmie. Panował kompletny chaos finansowy.
Kurs obrany przez chilijskich doradców „Programu Chicago” zapewniali Pinocheta, że winą niefunkcjonowania poprawnie recept „The Brick” jest nadal nadmierna obecność rządu w życiu rynkowym. Natychmiast trzeba wycofać tę niepożądaną obecność by siły ekonomiczne, znalazły punkt równowagi. Czyżby tak było? Dowiedzą się tego Państwo w następnym artykule, a także jak Junta sprawowała władzę terroru. Chilijski cud gospodarczy: Prawda o reformach Miltona Friedmana
Historyczny ambasador
Poprzednie ważne artykuły, ukazujące wcześniejsze działania składające się na poruszane kwestie w tym artykule:
„Projekt Chile”: Powstanie intelektualnego, wolnorynkowego nurtu obalenia władzy Wojna myśli ekonomicznej: Nacjonalizm Trzeciego Świata vs Korporacjonizm
Milton Friedman: Początek korporacjonizmu
Wspieraj blog na:
