Dlaczego Związek Radziecki interweniował w Afganistanie? Jak USA włączyły się do tej wojny? Jak wyglądała polityka Stanów Zjednoczonych? Jakie skutki są tych działań w naszej teraźniejszości i czy to co widzimy teraz w Syrii miało początek ponad 30 lat temu? Aby zrozumieć dzisiejszą sytuację w Syrii musimy się cofnąć do wydarzeń z lat 80-tych XX wieku. Zapraszam do lektury serii artykułów o wojnie w Afganistanie.
AFGANISTAN PRZED 1979 ROKIEM
W latach 70-tych Afganistan był nękany przez susze co odbijało się na stanie gospodarki państwa. Załamanie gospodarcze w 1973 roku wykorzystał generał Mohammed Daud Khan, który dokonał przewrotu w kraju i chciał skupić całą władzę w swojej ręce delegalizując opozycje co przyczyniło się do powstania jednopartyjnego rządu. Po marginalizowaniu Afganistanu z życia międzynarodowego był on zmuszony do zawarcia umów z Iranem oraz z Indiami. Narastały coraz to większe represje wśród społeczeństwa co doprowadziło do kolejnego zamachu stanu w 1978 roku do władzy doszła Ludowo-Demokratyczna Partia Afganistanu (LDPA).
LDPA to partia odnosząca się do postulatów komunizmu w czasach Stalina. Bardzo surowa, bardzo niebezpieczna. Nawet w Moskwie nie podobał się ich radykalny komunizm. Na czele rządu stanął Nur Mohammad Taraki, który chciał zaprowadzić w Afganistanie ustrój socjalistyczny. Wprowadzono radyklane reformy społeczne oraz gospodarcze takie jak walka z analfabetyzmem (program wspierany przez UNESCO), zakaz kupna kobiet, wprowadzono równouprawnienie kobiet wobec prawa oraz głębokie reformy rolne. Te decyzje napotkały opór ze strony fundamentalistów islamskich, którzy wzywali społeczeństwo do świętej wojny.
Także wewnątrz LDPA pojawiły się konflikty, których wynikiem było pojawie się dwóch frakcji. Umiarkowanej frakcji Parczam, której przewodził Hafizullah Amin oraz radykalnie komunistyczną Chalk, którą przewodził jeszcze urzędujący Mohammad Taraki. Podczas istniejącego konfliktu ZSRR nie popierało dojścia do władzy Amina, który chciał zbliżyć się bardziej w stronę Chin. Po zleceniu i wykonania mordu na Tarakim objął władzę w państwie. Natychmiast zaczął zastępować każdego współpracownika swoimi ludźmi. Amin swoją władzę chciał budować na fundamentach islamu, wprowadzić demokrację oraz wielopartyjność mimo to jego głos słabł a zyskiwał coraz to bardziej na sile ruch islamistów. Dążył także do otwarcia się na kraje zachodnie dlatego pragnął polepszyć relacje z USA, zmniejszyć wpływ ZSRR w Afganistanie oraz poszerzyć kooperacje gospodarczą z Iranem oraz Pakistanem.
Islamiści szybko opanowali większość kraju. Amin zaczął szukać wsparcia u sąsiedniego Związku Radzieckiego, który przychylił się do podpisania traktatu o dwudziestoletniej przyjaźni między oboma krajami począwszy od 5 grudnia 1979 roku. Amin widząc że nie może poradzić sobie z powstańcami zwrócił się do bratniego narodu aby pomógł mu w zapanowaniu nad sytuacją w kraju po przez pomoc militarno-logistyczną w którą wchodziło także szkolenie wojsk afgańskich. Breżniew ostrzegał że takowa pomoc może źle wpłynąć na istniejącą sytuację i na relacje ZSRR z zachodnimi krajami.
RADZIECKA INTERWENCJA W AFGANISTANIE
Sowieci byli zaniepokojeni próbą otwarcia się na Stany Zjednoczone oraz odwrócenia się od polityki proradzieckiej. Niechętnie patrzeli na ideę wkroczenia zbrojnego do Afganistanu po wojnie prowadzonej w Wietnamie lecz nie mogli sobie pozwolić na utratę swoich wpływów i wprowadzenie do tego kraju polityki proamerykańskiej. Widząc jak rozwija się sytuacja szef KGB, Jurij Andropow, uzyskał od Leonida Breżniewa niechętne przyzwolenie na możliwą interwencję zbrojną oraz obalenia Amina. Operacja „Sztorm 333” mająca na celu zlikwidowania człowieka u władzy zakończyła się zgodnie z planem KGB. Została przeprowadzona 27 grudnia 1979 roku. Odpowiedzialne za tą cichą operację były radzieckie jednostki Specnazu.
Sowieci w powstałą lukę w pałacu prezydenckim umieścili Babraka Karmala z partii Chalk. Karmal był oczywiście marionetką radzieckich towarzyszy lecz obiecał utworzenie demokratycznych instytucji, wielopartyjność parlamencie oraz wolne wybory. Zacieśnił współpracę militarno-gospodarczą z ZSRR, powrócił do flagi zawierającej tradycyjne kolory oraz ogłosił amnestie dla więźniów politycznych.
Wojska radzieckie wkroczyły do Afganistanu 25 grudnia 1979 roku. Motywowane to było chęcią wzmocnienia ówczesnej władzy. Ich wrogami byli mudżahedini (oznacza „święty wojownik”) wspierani byli przez USA, Izrael, Egipt, Arabię Saudyjską oraz Pakistan.
MUDŻAHEDINI ORAZ „BOSKA POMOC”
Mudżahedinami są nazywani mężczyźni, którzy uczestniczą w ruchu religijnym lub wyzwoleńczym w kraju muzułmańskim lub jakimkolwiek innym państwie zamieszkałym przez muzułmanów. Prowadzą walkę partyzancką przeciwko władzy, której nie akceptują.
Afgańskimi mudżahedinami byli to ludzie z różnych zbrojnych grup opozycyjnych odwołujących się do radykalnego islamu, które od lat 70-tych zwalczały rządy w Afganistanie ponieważ ich reformy były niezgodne w ich uznaniu z islamem. Tak samo postępują dzisiaj przestępcy z „Państwa Islamskiego”. Od czasu interwencji ZSRR w Afganistanie „boska pomoc” została zesłana zza oceanu przez plan wypracowany w kongresie USA przy współpracy CIA a realizowany przez Izrael, Egipt, Arabię Saudyjską a wszystko zostawało dostarczane przez pakistański wywiad Inter-Services Intelligence (ISI). Wszystko odbywało się w ramach Doktryny Reagana, co było kontynuacją Doktryny Cartera. Partyzanci dostawali wszelkie środki od broni po wyszkolenie. CIA szkoliło na terenie Pakistanu mudżahedinów, nazywanych przez Reagana „wojownikami wolności”. W 1985 roku siedem afgańskich stronnictw polityczno-militarnych powołały Sojusz Mudżahedinów Afgańskich zwanych „Sojuszem siedmiu” opierających się na islamie.
DOKTRYNA REAGANA
Był to program polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych, prowadzona przez prezydenta Ronalda Reagana.
Doktryna była skupiona na walce z komunizmem, czyli mówiąc wprost, walce z ZSRR okrężną drogą. W jej myśl kraje oraz organizacje walczące z komunizmem lub próbujące obalić reżim komunistyczny zostawały wspierane finansowo, logistycznie oraz militarnie ze strony USA. Reagan prowadził twardą politykę w stosunku do osłabienia pozycji Związku Radzieckiego nazywając go jako „Imperium Zła” odnosząc się do filmu George’a Lucasa – Gwiezdne Wojny.
Elementami doktryny było umocnienie sił militarnych USA w Europie w oparciu o najnowszą technologię elektroniczną oraz informatyczną. Miała być to odpowiedź na instalacje mobilnych sowieckich rakiet nuklearnych SS-20 o średnim zasięgu. Amerykanie po przez NATO chcieli zbudować analogiczny system w krajach, które podpisały pakt północnoatlantycki. Systemami tymi były Pershing oraz Tomahawk.
Amerykanie również dostarczali sprzęt i broń dla powstańców afgańskich jaki również antykomunistycznym ugrupowaniom UNITA w Angolii, CONTRAS w Nikaragui oraz wsparcie finansowe oraz polityczne Solidarności w Polsce.
Porozumienie, które najbardziej odbiło się na Radzieckiej gospodarce było pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Arabią Saudyjską. Jak wiadomo wydobycie ropy przez OPEC jest w znacznym procencie zasługą właśnie Saudyjczyków a w tamtych czasach dostarczali ponad połowę tego surowca na świecie. Porozumienie obejmowało zwiększenie produkcji baryłek ropy, co skutkowało pojawieniem się nadmiaru tego surowca na rynku czyli jeśli mamy nadmiar surowca ceny jego będą się obniżać. Tak było w przypadku ropy w latach 80-tych XX wieku gdzie ceny baryłki ropy spadły z 35$ do 12$. Miało to wielkie znaczenie dla Sowietów, którzy pompowali ogromne sumy w dozbrajanie armii oraz interwencje w Afganistanie „zapominając” o gospodarce, która zapadła się pod ciężarem własnego arsenału zbrojeniowego.
Amerykanie także promowali islamistów jako „bojowników o wolność” w radzieckiej Azji środkowej. Również CIA prowadziło wraz z ISI (pakistańskim wywiadem) szkolenia islamistów z regionu Bliskiego Wschodu oraz Afganistanu w celu udziału w dżihadzie przeciwko ZSRR.
W odróżnieniu do innych konfliktów zbrojnych USA nie angażowały się bezpośrednio aczkolwiek konsekwentnie wspierały, „bezzwrotnie”, bronią, sprzętem, środkami finansowymi ugrupowania antykomunistyczne na całym świecie. Powodem takiego zachowania była Wojna w Wietnamie gdzie wojska amerykańskie poniosły duże straty i zostały ośmieszone na arenie międzynarodowej.
Komu zawdzięczają pomoc militarną a przede wszystkim finansową mudżahedini? Jak dokładnie wyglądała pomoc Stanów Zjednoczonych? Jakie następstwa były spowodowane tym konfliktem? Dowiedz się w kolejnym artykule
Historyczny ambasador
Wspieraj blog na:
